TAPU MÜDÜRLÜKLERİNDE E-KİMLİK UYGULAMASI

seda.kesen@tkgmmakale.com

Bilgi Teknolojileri Dairesi Başkanlığı

Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü

TAPU MÜDÜRLÜKLERİNDE E-KİMLİK UYGULAMASI

Bilişim teknolojilerinde yaşanan gelişmeler ve e-Devlet Kapısı’nın 2008 yılında erişime açılması ile kamu uygulamalarında yeniden yapılanma süreçleri ortaya çıkmıştır. E-devlet çalışmaları kapsamında kamu kurumlarının elinde bulunan bilgiler dijital ortama taşınarak vatandaş ve diğer paydaş kurumlar arasında elektronik bilgi paylaşımına dönüşmüştür. Böylelikle hizmet odağına vatandaş ihtiyaçları alınarak kamu kurumlarındaki işlerin elektronik ortamda yapılması sağlanmıştır. Hem vatandaş açısından hem de kurumlar arası bürokrasi açısından hızlı ve güvenli erişim sağlanırken, geliştirilen mobil uygulamalar ile de hizmetlere erişim her yerden mümkün hale gelmiştir. 

GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE KİMLİK BELGELERİ

Devletlerin sosyo-ekonomik yapılarının belirlenmesi ve planlamaları kapsamında nüfus verilerinin araştırılması önemli bir yere sahiptir. 15. ve 16. yüzyıllarda tutulan “Tapu tahrirleri, arazi ve nüfus tahrirleri” toplumların nüfus ve toplum yapısı ve iktisadi durumları konusunda toplumsal hayatı tanımlama çalışmalarına esas teşkil eder. 16. yüzyılın sonlarından itibaren tımar sisteminin önceki önemini kaybetmeye başlaması ile klasik tahrir usulü terk edilmiştir. 19. yüzyılda ise insan kaynakları ve meslek erbabının sayısının ortaya çıkarılmasına yönelik “esnaf tezkire defterleri” ve “nüfus tahrir defterleri” gibi çeşitli defterler tutulmaya başlanmıştır.

İlk nüfus sayımı savaşa katılacak Müslüman askerlerin sayısını ve yeni vergi kaynaklarının tespiti için 1831 yılında II. Mahmut tarafından yapılmıştır. Cumhuriyet'in ilanından sonra ise ilk kez 28 Ekim 1927 tarihinde nüfus sayımı olmuştur ve bu yıldan itibaren genellikle 5 yıllık aralarla yapılmıştır. Bu uygulama esnasında ülke çapında sokağa çıkma yasağı uygulanmıştır. İlk kez sokağa çıkma yasağı olmaksızın adrese dayalı nüfus sayımı 2007 yılında yapılmıştır.

Nüfus sayımları erkek-kadın nüfusu belirlemek, kırsal-kentsel nüfusu belirlemek, nüfus yerleşim yerlerine göre dağılımını belirlemek, okuma-yazma oranını belirlemek, eğitim durumunu belirlemek, nüfusu belirlemek, nüfusun yaşlara göre dağılımını belirlemek ve daha birçok amaçtan dolayı yapılır.

Ekim 1884 yılında “Nüfusu Umumiye Müdüriyeti” nüfus hizmetlerini yürütmek üzere kurulmuş ve 1889 yılında “Sicilli Nüfus Ahali İdare-i Umumiyesi” adı verilmiştir. Asıl hizmetin yanında Pasaport Kalemi, Murur Kalemi, Vilayet Kalemi, Dersaadet Kalemi gibi alt kademelere ayrılarak yapılanmıştır.

1928’den itibaren eski Türkçe nüfus defterleri tutulmuştur. 01 Kasım 1928 tarihinde Harf İnkılâbı ile defterlerin ön kapağında “Türkiye Cumhuriyeti”, alt kısımda “Hüviyet Cüzdanı” şeklinde yazıldığı görülmektedir.

Günümüz sistemlerine gelene kadar çeşitli süreçler denenmiş nüfus sayımlarına bağlı olarak nüfus kütükleri oluşturulmuştur ve buna göre hazırlanan nüfus cüzdanları hayata geçirilmiştir.  1963 yılında nüfus cüzdanı değerli kâğıt niteliği ile resmî belge olma özelliğini kazanmıştır.

5 Mayıs 1972 tarih ve 1587 sayılı Nüfus Kanunu ile MERNİS projesi fikri doğmuştur. Merkezi Nüfus İdaresi Sistemi (MERNİS) kâğıt ortamında bulunan nüfus kayıtlarının elektronik ortama aktarılarak merkezi bir yapıda tutulmasını sağlayan bilişim teknolojileri ve ortak veritabanı işlemciliği açısından Türkiye Cumhuriyeti'nin en önemli ve temel projesidir. 1976 yılında Devlet Planlama Teşkilatı (DPT) tarafından projelendirilmiştir. 01.06.1976 tarihinden itibaren çok yapraklı cüzdanlar kalkmış ve kart şeklindeki haliyle kullanılmaya başlamıştır.

Gelişen teknoloji ile günümüzde kimlik kartının nüfus cüzdanından farklı olarak akıllandırılması ve e-Devlet yapısının bir bileşeni haline gelmesi gereksinimi doğmuştur.

28 Temmuz 2006 tarih ve 26242 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Yüksek Planlama Kurulu’nun 11.07.2006 tarih ve 2006/38 karar no.lu kararı ile Bilgi Toplumu Stratejisi Eylem Planı kabul edilmiş ve Planın 46 no.lu eyleminde “Vatandaşlık Kartı; Pilot Uygulaması ve Yaygınlaştırılması ile biyometrik unsurlar da içeren elektronik vatandaşlık kartının, kimlik doğrulama için kullanımının sağlanması ve tüm kimlik doğrulama fonksiyonlarının tek bir elektronik kartta toplanması” kararı verilmiştir.

2006 yılında TÜBİTAK UEKAE tarafından başlatılan T.C. Kimlik Kartı Projesi ile Türkiye Cumhuriyeti Kimlik Kartı (e-kimlik), halihazırdaki nüfus cüzdanlarının yerine geçen, akıllı kart teknolojisine dayanacak ve güvenli bir kimlik olacak şekilde tasarlanmış ve geliştirilmiştir.

• 80+ milyon çipli kimlik kartı dağıtıldı.
• 2023 yılında nüfus cüzdanı kullanımı son bulması bekleniyor.
• Çipli kimliklerde kart sahibine ait parmak izi bulunmaktadır (2-6 adet).
• Karta ait PIN/PUK zarfları dağıtılmıştır. PIN’ler e-Devlet kapısından öğrenilebilir.

ELEKTRONİK KİMLİK DOĞRULAMA SİSTEMİ

Yeni nesil kimlik kartının özellikleri kullanılarak, kişilerin kimliklerinin doğrulanması amacı ile Elektronik Kimlik Doğrulama Sistemi (EKDS) geliştirilmiştir.

Sistem Sayesinde:
•    Kimlik sahteciliğinin önüne geçilmesi, 
•    Kimlik doğrulamasındaki yetersizliklerden kaynaklanan usulsüzlük, yolsuzluk ve mali kayıpların ortadan kaldırılması, 
•    Kurumların sunduğu elektronik hizmetlerin niteliklerinin ve sayılarının artırılması, 
•    EKDS’nin kullanıldığı kurumlarda elektronik iş süreçlerinin öne çıkması ile birlikte bürokrasinin azaltılması, 
•    Kamu hizmetlerinden yararlanan kişinin kimliğinden kolay ve güvenli bir şekilde tespit edilmesi, 
•    Kurumun hizmeti alan vatandaştan ve hizmeti veren yetkilisinden emin olması
sağlanmaktadır.

EKDS, elektronik ortamda verilen hizmetlerde;
•    Kimlik kartının yetkili kurum tarafından verildiği,
•    Kişinin kartın sahibi olduğu,
•    Kişinin kimlik doğrulama sırasında hizmet verilen yerde bulunduğu,
•    Kimlik doğrulama işleminin nerede, ne zaman, kim tarafından ve niçin gerçekleştirildiği kaydedilerek kişinin doğrulanması yapılmaktadır.

Türkiye Cumhuriyeti Kimlik Kartı Elektronik Kimlik Doğrulama Sistemi Yönetmeliği 22.10.2020 tarihli Resmî Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe girmiştir. İlgili Yönetmelik ile Türkiye Cumhuriyeti kimlik kartı ile gerçekleştirilen elektronik kimlik doğrulama sistemi ile ilgili usul ve esaslar belirlenmektedir.

Tapu Kadastro Genel Müdürlüğü olarak tapu müdürlüklerindeki iş ve işlemlerde hak sahipliğine yönelik kişi kimlik tespitine esas belge niteliği taşıyan kimlik bilgilerinin doğrulanması ihtiyaçları kapsamında Elektronik Kimlik Doğrulama Sistemi çalışmaları başlatılmıştır. Bu kapsamda Tapu Müdürlüklerinde, Nüfus Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü ile yeni kimlik kartlarındaki kişi bilgileri, fotoğraf, imza, yonga, MRZ (optik karakter okuma) yöntemlerinin, sertifikalar ile güvenliği sağlanan KEC cihazları kullanarak kişilerin kimlik tespitinin elektronik ortamda yapılmasına yönelik pilot çalışmalar 02.03.2021 tarihinde gerçekleştirilerek başarı ile sonuçlandırılmıştır.

Teşkilatımız ihtiyaçları çerçevesinde Kart Erişim Cihazları (KEC) alınmış, tüm tapu müdürlüklerimizde dağıtım ve kurulum işlemleri gerçekleştirilerek 17.11.2022 tarihi itibariyle Elektronik Kimlik Doğrulama Sistemi (EKDS) hizmete sunulmuştur.

1870 adet Kimlik Doğrulama Cihazları üzerinden günlük yaklaşık 12.000 doğrulama yapılmaktadır.

Kullanmış olduğumuz cihazlar;

• İzinsiz açılmaya karşı güvenlidir.
• Kendi yazılımı dışında harici bir yazılım yükleme konusunda engelleyici tedbirler mevcuttur.
• Kablosuz kullanımlarda üzerinde mevcut hatta ağ kesintisi olması durumunda bile bilgileri kaydederek daha sonra merkeze bilgi aktarımı yapabilir.
• GEM Sertifikası ise kimlik kartını doğrulayan nitelikli okuyucuların onaylı ve geçerli olduğunu ispat etmek için kullanılmaktadır.
• Kriptografi sistemle gerekli algoritma anahtarlarını üzerinde bulundurur.
• Mesaj sistemi ile sahte cihaz tespiti yapılabilir.

Kimlik Kartları ve kullanılan cihazlar TSE, TÜBİTAK (UEKAE) ve uluslararası standartlara uyumlu olarak üretilmekte ve kullanılmaktadır. Bu kapsamda, Avrupa Birliği ve CEN (Comité Européen de Normalisation) bünyesinde çalışmalar dikkatle takip edilmiştir. Bu bağlamda oluşturulan ECC (Avrupa Vatandaşlık Kartı) standardına uyulmuştur.

KAYNAKÇA

NVİ. T.C. İÇİŞLERİ BAKANLIĞI Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü Elektronik Kimlik Doğrulama Sistemi (EKDS)  url :\\ https://www.nvi.gov.tr/ekds

NVİ. T.C. İÇİŞLERİ BAKANLIĞI Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü Dünden Bugüne Mernis url :\\ https://www.nvi.gov.tr/dunden-bugune-mernis

Ramazan Yoldaş: Ödeme Kaydedici Cihaz Ortamlarında Yeni TCKK ve EKDS Ortamlarının Adaptasyonu/Entegrasyonu

A.Kubilay and O.Adalıer and A.Karademir UEKAE Dergisi: Türkiye'nin E-Kimlik Yolculuğu Cilt:2 Sayı:4 Eylül-Aralık 2010

Nüfus ve Vatandaşlık Hizmetlerinde e-dönüşüm (2003- 2007).